Το τελευταίο διάστημα φαίνεται ότι μία ανεξέλεγκτη επιδημία οδηγεί στις αυτοκτονίες συμπολιτών μας. Αν πιστέψουμε τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ για αυτό το αποτρόπαιο φαινόμενο, η εξήγηση είναι πασιφανής: όλοι οι αυτόχειρες βάζουν τέλος στη ζωή τους εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Ποιος όμως είναι ο ρόλος των ΜΜΕ για την διάδοση, όχι μόνο της είδησης, αλλά και του φαινομένου το οποίο καθημερινά πλέον αντικρίζουμε;
Από έρευνες που γίνονται εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες για την λειτουργία των ευρωπαϊκών ΜΜΕ, έχει σημειωθεί ότι η αναφορά αυτοκτονιών από τις εφημερίδες, την τηλεόραση, ακόμα και τις κινηματογραφικές ταινίες, οδηγεί το αμέσως επόμενο διάστημα σε αυτοκτονίες που τελούνται με τον ίδιο τρόπο, λες και πρόκειται για ίωση που μεταδίδεται από τον έναν στον άλλο.
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η τακτή αναφορά αυτοκτονιών στα ΜΜΕ και η “επιδημία αυτοκτονιών” συνδέονται άμεσα. Ο τύπος τείνει είτε να ηρωοποιεί τον αυτόχειρα, αποδίδοντας στα κίνητρά του δραματικά και ρομαντικά στοιχεία που στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, είτε να μειώνει την σημασία της πράξης της αυτοχειρίας βγάζοντας ένα απλουστευτικό συμπέρασμα που χωράει σε έναν εντυπωσιακό τίτλο.
Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας γνωρίζουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε τέτοιου είδους επιπόλαιες αναφορές και -στις μάλλον σπάνιες φορές που καλούνται να σχολιάσουν τα γεγονότα- φροντίζουν να μιλούν στα ΜΜΕ για ανάλογα περιστατικά με τρόπο που αφενός δεν προσβάλει τον αυτόχειρα και την οικογένειά του, αφετέρου δεν ηρωοποιεί την πράξη ώστε να αποφευχθούν τα λάθος μηνύματα προς ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που δεν μεσολαβεί ειδικός της ψυχικής υγείας και ο τρόπος που παρουσιάζεται στο κοινό η πράξη της αυτοχειρίας εξαρτάται αποκλειστικά από τις αναφορές του αστυνομικού δελτίου και την ευαισθησία, τις γνώσεις, ή τις σκοπιμότητες των δημοσιογράφων που αναλαμβάνουν να καλύψουν το γεγονός;
Το 1978 εμφανίστηκε στη Βιέννη μία “επιδημία” αυτοκτονιών, από ανθρώπους που έδιναν τέλος στη ζωή τους πέφτοντας στις ράγες του τρένου. Επί αρκετά χρόνια οι εφημερίδες της χώρας πρόβαλλαν το θέμα παρουσιάζοντας εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα, λεπτομέρειες για τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε αυτοκτονίας και φωτογραφικό υλικό. Ο αριθμός των πολιτών που επέλεγαν να αυτοκτονήσουν με αυτόν τον τρόπο αυξανόταν διαρκώς μέχρι που, το 1987, η κυβέρνηση απαγόρευσε την αναφορά στη μέθοδο με την οποία κάποιος είχε θέσει τέλος στη ζωή του και την δημοσίευση λεπτομερειών για το συμβάν. Οι αυτοκτονίες με την συγκεκριμένη μέθοδο μειώθηκαν κατά 80% μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, απλά και μόνο επειδή τέθηκαν κάποιες αρχές με βάση τις οποίες τα ΜΜΕ οφείλουν να χειρίζονται τέτοιου είδους περιστατικά.
Τι συμβαίνει όμως στη χώρα μας το 2012; Αποφεύγουν τα ΜΜΕ τίτλους, εικόνες και συναισθηματική γλώσσα που ωραιοποιεί την πράξη της αυτοκτονίας; Η κάλυψη του τύπου θα έπρεπε να εστιάζει στις επιπτώσεις της πράξης στην οικογένεια και στο στενό περιβάλλον του αυτόχειρα. Αντί γι αυτό, με την προσπάθεια που γίνεται από μερίδα του τύπου ν’ αποδοθούν στην πράξη μόνο πολιτικά χαρακτηριστικά που εξυπηρετούν συγκεκριμένες απόψεις, η αυτοχειρία ηρωοποιείται.
Πιστεύω ότι η αναφορά στη μέθοδο αυτοκτονίας θα πρέπει να αποφεύγεται, ώστε να μην ωθούνται στη μίμησή της άνθρωποι που βρίσκονται σε άσχημη ψυχική κατάσταση. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται στη βοήθεια και στις συμβουλές που οφείλει να παρέχει η πολιτεία τόσο στους συγγενείς του αυτόχειρά όσο και σε οποιονδήποτε θεατή η αναγνώστη νιώθει ότι το έχει ανάγκη, μέσω για παράδειγμα μιας γραμμής τηλεφώνου που θα αναπαράγεται από την τηλεόραση και τις εφημερίδες.
Θεωρώ επίσης ότι είναι σημαντικό να μην απλοποιείται το γεγονός της αυτοκτονίας με το να επιλέγεται μία μόνο εξήγηση, π.χ. είχε χρέη, βίωνε ερωτική απογοήτευση, ήταν άνεργος, που σκιάζει και υποτιμά την περιπλοκότητα του θέματος. Οι λόγοι που οδηγούν κάποιον στην αυτοκτονία σπάνια είναι τόσο ευκρινείς και μονοδιάστατοι.
Το κυριότερο όμως είναι τα ελληνικά ΜΜΕ ν’ αρχίσουν επιτέλους να συνδέουν την αυτοχειρία με την ψυχική ασθένεια, έτσι ώστε οι πολίτες να συνειδητοποιήσουν που μπορεί να καταλήξει ένα ψυχικό νόσημα που ποτέ δεν έχει διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί με την απαραίτητη φαρμακολογία και την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική μέθοδο. Μόνο αυτή η συνειδητοποίηση θα άρει σταδιακά το στίγμα της ψυχικής ασθένειας και θα σπρώξει τους πολίτες που το έχουν ανάγκη να αναζητήσουν την αρωγή των ειδικών.
Χωρίς αμφιβολία η πίεση της ανεργίας και της οικονομικής ανέχειας, όπως και το αίσθημα της αδικίας μπορεί να οδηγήσουν κάποιον σε δεινή ψυχική κατάσταση. Είναι όμως αυτονόητο ότι θα τον οδηγήσουν στην αυτοκτονία; Καθόλου. Αν ήταν αυτονόητο, οι άνθρωποι που χρόνια αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, οι άστεγοι που τρέφονται στα συσσίτια, ή όσοι πάσχουν από χρόνιες ασθένειες θα είχαν όλοι αυτομάτως επιλέξει τη “λύση” της αυτοκτονίας.
Ας σταματήσουν λοιπόν τα ΜΜΕ να παρουσιάζουν την αυτοκτονία σαν το επόμενο βήμα στην αγανάκτηση των πολιτών για τα όσα συμβαίνουν στη χώρα, σαν το φυσικό και αναπόφευκτο αποτέλεσμα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής κρίσης που όλοι βιώνουμε. Το αυτονόητο βήμα όταν βιώνουμε καταστάσεις οικονομικής αστάθειας και έντονης κοινωνικής αδικίας είναι ο αγώνας σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο και όχι η αυτοχειρία.
Με το να καταδεικνύουμε ως υπεύθυνο για την επιδημία αυτοκτονιών στη χώρα μας οποιονδήποτε και οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτό που πραγματικά φταίει, την έλλειψη δηλαδή παιδείας και την στιγματοποίηση της ψυχικής νόσου, η μίμηση αυτοκτονιών φοβάμαι ότι θα συνεχιστεί. Ας στρέψουμε επιτέλους ως κοινωνία την προσοχή μας στο γεγονός ότι όταν οι άνθρωποι που πάσχουν από κάποιο ψυχικό νόσημα δεν αναζητούν τη βοήθεια των ειδικών την κατάλληλη στιγμή, το ψυχικό νόσημα μπορεί να σκοτώσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου